ლექსიკონი

ა



აბალე _ აბა სადა, აბა მაჩვენე

აბარება _ საქონლის საშენებლად აყვანა

აბილაური _ ვაშლის ჯიში

აბნევა _ ნემსის აგება

აბოლება _ გადაუღებელი წვიმების დროს ბოსტნეულის აზრდა

აბრაგინი _ (აბრაგინის აკვრა) გაგდება

აბუეტი _ ელამი

აბუტულავება _ აკლება, აოხრება

აბუქა_ დაუზოგავად რომ ეკიდება საკუთარ ცხოვრებას

აგეჯრება _ აჯაგრება

აგრა _ აგერ, ჩვენებითი ნაცვალსახელი

ადოყება _ მცენარის სწრაფად ზრდა სიმაღლეში ნაყოფის მოუცემლად

ავრეხი _ უნაყოფო ხე ან მიწა

აზირ _ ბარემ

აკავება _ ხნულის მეორედ მოხვნა

აკანჭურება _ მტკივანი ფეხის აწევა

აკოკოლავება _ სიმაღლეზე დაწყობა

აკოღინება _ გულის რევა

აკუნწვლა _ ნაყოფის ბლომად მოსხმა

ალავლავება _ გაქნევით რეცხვა

ალაშა _ თამამი ქალი

ალუფხული _ არეულ_დარეული

ამაანთი _ ამათი

ამბავი _ ასე გამოსძახებს მასპინძელი კართან მდგარ სტუმარს. ე. ი. რა ამბავი მომიტანეო

ამბიტანია _ ამბის მიმტანი

ამოკუნჭვა _ ქვეშ ამოდება

ამოსვლიყო _ ამოსვლოდა

ამოფოთქილი _ ახლად აყვავებული ან ამოსული მცენარე

ამურავებული _ გაბრაზებული

ამწკლარტებული _ ამჟავებული

ანდე _ აი, აგერ

აპწკა _ კვერცხის შიგნით თხელი კანი, აპკი

ასორსლება _ დაგორგოლავება

ატრუზვა _ ატუზვა

აფაფხვა _ გაჭირვებით ასვლა

აფხავება _ გალესვა

აყვერებული _ აყვავებული, თესლგაკეთებული

აშარი _ მოჩხუბარი

აშაღლარა _ უსირცხვილო

აჩლიავება _ იღლიაში ამოდება

აწიწილება _ თონეში ჩაკრული გაუღვივარი პურის აწითლება და დასკდომა

აწოწვა _ ჩვეულებრივზე მეტად გაზრდა სიმაღლეში


ბ

ბაბანი _ კანკალი

ბაბო _ ბებია

ბაბუა _ ბებია

ბაკუტა _ დაბალი, სქელი ადამიანი

ბარდღი –ხის ძირზე ამოსული ყლორტი, ამონაყარი

ბასილა _ პურის ცომისგან გაკეთებული მამაკაცის გამოსახულება

ბაქმაზი – პომიდვრის მოდუღებული სქელი წვენი

ბაჭაჭყანა _ უსიამოვნო შესახედაობის ადამიანი

ბელეშა _ უხეირო, ულაზათო

ბენტერა _ ჩერჩეტი

ბერღარი _ წისქვილის დიდი ღარი ბორბალზე წყლის მოსაშვებად

ბექითავა _ მიწის ნაკვეთი ფერდობზე

ბლოჟინი _ გაურკვეველი ლაპარაკი

ბობაობა _ერთგვარი თამაში

ბოინი _ ბევრი ფრინველი, წვრილფეხა საქონელი

ბოლოთრია _ ძნის საზიდი სათრეველა ურემი

ბოლალა _ ნაბოლარა

ბრექია _ ამპარტავანი

ბრეცელა _ თვალბრტყელი

ბუდნა _ ერთი თოხის პირზე ამოღებული ორმო და შიგ ჩათესილი

ბუკაკა _ გამოშტერებული

ბულული _ თივის პატარა ზვინი

ბუტკუცუნა _ მსუქანლოყებიანი

ბუტუსურა _ უვარგისი, უნიათო ადამიანი

ბუტუტი _ კოკისპირული წვიმა

ბჟიტი – უგულო, გამოფიტული წვრილი მარცვალი

გ



გაგრეხა _ სახრის გადაწვნა

გაგუნგვლა _ ფქვილში, მტვერში ამოსვრა

გადაბარდღვა _ ტოტების გადაშლა

გადამცნილი _ გადაგვარებული

გადაქართულება _ გადავიწყება

გადაღმერთილი _ გადაზნექილი

გადაწირვა _ შიმშილით დასუსტება, ღონის დაკარგვა

გადაწმაწნა _ გადაგრეხა

გადახენცვა _ გადაკარგვა

გადახწნეული _ ძალიან დაბერებული

გაზენზვა _ ძალზე გაძღომა

გაზეპვა _ დატკეპნა

გათქორვა _ სარწყავი წყალი რომ ნელ-ნელა და კარგად გაუჯდება მიწას

გაიფინთება _ ამოივსება, გაიჭედება

გალალვა _ გაგდება

გამოკარება _ გამოდარება

გამოკოკილი _ გამოპრანჭული

გამომზიგულება _ მზეზე გამოსვლა

გამოსაკლარტი – პირის გასასველებელი, ხილი

გამოყრუვდა _ ამბობენ ნიორზე, რომელიც გაზაფხულზე იპარება

გაპილთუმებული _პირამდე სავსე

გარდილი _ გაზრდილი

გარკოვება – გამაგრება, გაუხეშება

გასახვრა _ სახრით ცემა

გასილავება _ პირამდე ავსება

გატიკვნა _ გაბერვა, ძალიან გაძღომა

გატუჩული _ გაბუტული

გაუძლისი _ აუტანელი

გაფარჩაკება _ გაჩანაგება

გაფარჩხვა _ უშნოდ გაშლა ხელების, ტოტების ან ფრთების

გაღავება _ გაფანტვა

გაღეჯეჯებული _ გაღივებული ხორბალი

გაჩენჩხილი _ ისე დამტვრეული, რომ ნაწილები ერთმანეთს არ იყოს დაშორებული

გაძაძღვა _ გაწელვა

გაძეკილი _ გატენილი

გაწრიოკებული _ გაწვრილებული

გაჭაჭვა _ ფქვილის წმინდად გაცრა

გაჭიფხული _ ძალიან დატვირთული ურემი

გაჭროღებული _ გახუნებისაგან აჭრელებული

გაჯეჯილება – გადატ. გათამაშება

გელმა _ ციგა

გერისთობა _ სოფელ გერში ხატის დღეობა

გეცა _ გენაცვალე

გიდელა _ ზურგზე ასაკიდებელი კალათი

გოგვი _ წისქვილის ნაწილი, სარეკელა

გოგროხა _ ჭირნახულის შესანახი დიდი გოდორი ნეხვითა და ნაცრით გალესილი

გოგუცი _ პატარა გოგო

გორგოლაჭი _ პატარა თვალი ურმისა

გორულა _ ყურძნის ჯიში

გორძამა _ მსხლის ჯიში

გულგაწრიოკებული _ გულგაწყალებული

გუმბულა _ ერთი წველა ყველი


დ



დაბდური _ მოუხერხებელი

დაბრანძული _ დაკონკილი

დაგემოვება _ გემოს გაგება

დაგუდგუდება _ დიდი ცეცხლის გაჩაღება

დაკვებება _ დაბედება

დაკიწკიწება _ დალაგება _ დასუფთავება

დაკოჟიჟება _ დაკოჟრება

დაკუნწლული _ დახუნძლული

დალა _ კვერნა

დალიცლიცება _ პირამდე გავსება

დაორხელება _ ორივე ხელით სამუშაო იარაღის მაღლა აწევა და მოქნევით დაკვრა

დასაწველი _ დასაწვავი

დასუსნა _ ტკბილეულის გემოს გასინჯვა

დასცემიყო _ დასცემოდა

დაფოციაკება _ დაფაცურება

დაქაჩვა _ ჭაჭისაგან წნეხით წვენის გამოწურვა

დაყანდება _ სიდამპლეშერეული ხე

დაყურსება _ დაწყნარება

დაშარვა _ ნახნავის დაკვალვა

დაშტიალება _ გაწყრომა

დაჩიხავება _ დასახიჩრება

დაჩლიჩვა _ დაგლეჯვა

დაჩულვა _ დაგმანვა

დაწარბვა _ ფიცარზე წვრილი ხიწვების აცლა

დაწული _ დამწვარი

დახედვა _ გემოს მიცემა(შეცვლა) თავსახურისაგან

დახვლიკული _ გამხდარი ადამიანი

დახნიანება _ ხანსი სესვლა

დაჯიჯოებული _ შესივებული

დაჯოშილი _ გაზრდილი, დავაჟკაცებული

დგაა _ დგას

დედამკვდარი _ უდედოდ შედედებული მაწონი

დევერხინა _ ვეებერთელა

დელამა _ ყველისთვის შედედებული რძე

დომხალი _ მოდუღებული, გაწურული და მწვანილით შეზავებული დო

დოჩო _ დოყლაპია

დუმნა _ ურმის ნაწილი

დურდო _ ღვინის ან ძმრის დანალექი

დუშაყი _ ცხენის ბორკილი



ე



ე _ ჩვენებითი ნაცვალსახელი, ეს, ეგ, აგერ, აი

ეიბე _ გაკვირვების შორისდებული

ემგე _ ჩვენებითი ზმნიზედა, აი, აგერ

ემდელა _ ეგოდენა, ამხელა

ენგრაე _ ეგრე

ენდე _ აი, აგერ

ენჟეფი _ მაყრების უფროსი



ვ

ვარიანი _ კარაქის სადღვები ხელსაწყო

ვარცლი _ ცომის მოსაზელი ხის ჭურჭელი

ვერზელა _ ძალიან დიდი


ზ

ზედაგარდა _ საქონლის საბმელი რკალის თასმა

ზინტლი _ ჭუჭყი

ზღვე _ხის იატაკი, რაზეც წვება საქონელი

თ


თავანკარა _ საუკეთესო

თავუღელი _ უღელი, რომელიც გუთანში სულ წინა უღელ ხარებს ადგას

თალხნად _ თავისუფლად

თეთრეული _ წველა (რძის ნაწარმი)

თვალი გეჭიროს _ ყურადღება მიაქციე

თოვლა დაიწყო _ თოვს

თონის ამონთება _ ნახურები თონის ხელახლა ამონთება

თოხი _ წისქვილის ნაწილია

თუთქი _ სველი, ახლად აზელილი ნაცარი



ი

იმაანთი _ იმათი

იმტოლი, იმტელი _ იმდენი



კ



კავანა ლობიო _ ხვიარა ლობიო, რომელიც სარს აჰყვება

კაკია _ ზაფრანა

კაკუჩა _ კაუჭა ჯოხი

კაპირჩხი _ წისქვილის ნაწილი

კარგა, კარქა _ კარგად

კაჭაჭი _ მცენარის გამხმარი, უვარგისი ღერო

კბილა _ გუთნის ნაწილი

კერესი _ გასვენების სუფრაზე ტკბილეული

კერკი _ გათუთქული და საზამთროდ გამხმარი ხილი

კეწერა _ წვრილი ფიჩხი

კვებულა _ საქონელი დაძროხებამდე ან დახარებამდე

კვრინჩხი _ ეკლიანი ბუჩქი, ისხამს საჭმელად ვარგის, კურკიან, მოლურჯო ნაყოფს.

კილი _ ბუზის კვერცხი

კინწიხი _ კენწერო

კოდო _ აუჩქარებელი ადამიანი

კუჭუჭი _ ოდნავ დამსკდარი, დახალული სიმინდი





ლ


ლაპი _ ცეცხლის ალი

ლაპატო _ ლობიოს ნედლი პარკი, უმარცვლო

ლეკნები _ პატარაშოთები

ლოთოთო _ ღორის საჭმელი



მ



მა _ მაშ, კი

მაგდელი _ მაგდენი

მაგდანოზი – ოხრახუში

მადაური _ ხელით დაკრული თხელი და მრგვალი პური

მანჭვები _ გუთნის ნაწილი

მარგილი _ სარი

მარტოკელა _ მარტოხელა

მარტოკინა – მარტო

მაშა _ ნაკვერჩხლის ასაღები

მემთეხური _ მთესველი

მეოცდება _ გაოცებული ვარ

მეძნეური _ ძნის შემკვრელი მკის დროს

მინდი _ დაფქვის საფასური მარცვლის სახით

მინუნა _ ძალიან ცოტა

მოდგამი _ხვნაში მონაწილე ხარით ან სახვნელით

მოლალვა _ მორეკვა, მოდენა

მოტუსვა _ მოწვა

მოუკლარწავი _ მოუხარშავი

მოცხავება _ გალეწილი ხორბლის ცხავში გატარება

მოცხრილვა _ გალეწილი ხორბლის ცხრილში გატარება

მხე _ მჟავე


ნ



ნაალი _ დიდი ლეიბი

ნაკაზმი _დაბალი ხარისხის სიმინდი, ხორბალი

ნალო _ ერთად შეკრული მსხვილი შეშები

ნამძრალი _ შემოდგომით მოხნული მიწა, რომელსაც გაზაფხულზე თესავენ

ნერგი _ ტირიფი

ნეფიონი _ ქორწილში ნეფის მაყარი



ო



ოდოშღერი _ სიმწიფეში შემავალი პურეული

ოჩხი _ ზამთარში თევზის საჭერი (ფაცერი)

ოწონწალა ხიდი _ ბაგირის ხიდი


პ

პწკა _ აპკი



რ



რავი _ რა ვიცი

რატარუტი _ უთავბოლო ლაპარაკი

რო _ რომ

როდინი _ ქვასანაყი


ს



სამურველი _ სპეციალური რკინის სავარცხელი, საქონლის დასავარცხნად

სარცხი _ ქვევრის სარეცხი

სასვარი _ წყალში გახსნილი ფქვილი, სალაფავი

სასინათო _ მცირე სარკმელი

საწორავი _ საწურავი

სერა _ სადღვებლის მოსაკრავი დამუშავებული თხელი ტყავი

სველი _ ყველის ამოღების შემდეგ დარჩენილი სითხე

სიდედრი _ ცოლის ნათესავი ქალი

სმაფიცილა _ სვამს და ამბობს არ ვსვამო

სმეულობა _ დიდი ქეიფი, სმა

სოპი _ ქვა

სუ _ გაჩუმდი

სუ _ სულ, მუდამ

სცმიყო _ სცმოდა

სხმიყო _ სხმოდა


ტ


ტაბაკი _ ხისაგან გამოთლილი სინისებრი ჭურჭელი, რომელსაც ხორბლის                                    გასაწმენდად ხმარობენ

ტაგარი, თაღარი _ დიდი, ბრტყელძირიანი ქვევრი

ტალავერი _ ხეივანი

ტევრი _ ხშირი ტყე

ტვია _ ლობიოს ხე



უ



უმფროსი _ უფროსი

უხაბრო _ მოუხერხებელი



ფ



ფეხიბრუნება _ გათხოვილი ქალის პირველად მისვლა მშობლებთან

ფინთი _ ცუდი

ფოჩხი _ ფოცხი

ფუა _ ფქვილიანი და კვერცხიანი რძე



ქ


ქასური _ ცელის სალესი ქვა

ქაჯანი _ გაჯი

ქუბი _ პატარა ბურვაკი

ქუსლი _ გუთნის ნაწილი

ქუჩება _ გროვება



ღ



ღვედი _ გრძელი ჭაპანი, რომელსაც რამდენიმე უღელ ხარ _ კამეჩს უბამენ

ღვია _ მცენარე, რომლითაც ქვევრებს რეცხავენ

ღოლო _ მცენარე, რომლითაც ამზადებენ მხალს ან შეჭამანდს

ღრე _ დახრამული ადგილი



ყ

ყატი _ ობი

ყრუჩუნა _ ყრუ

ყურყუტი _ ლოდინი




შ

შეგემება _ შეზავება

შემღებიყო _ შემღებვოდა

შეტემუტა _ ჭკუამსუბუქი ადამიანი

შეწუხდა _ ცუდად გახდა

შეყვარებიყო _ შეყვარებოდა

შიშაქი _ ერთი წლის დედალი ცხვარი

შხუპვა _ წყალში შხაპუნით სვლა



ჩ



ჩამიჩი _ გამხმარი ყურძენი

ჩაფი _ თიხის კოკა, ჩადის ერთი ფუთი სითხე

ჩუმა _ ნაღების დღვებისა და კარაქის ამოღების შემდეგ დარჩენილი სითხე

ჩხა _ მტევნებიან _ რქებიანად მოჭრილი ძალიან მსხმოიარე ტოტი ვაზისა შესანახად



ც




ციმორი _ თევზის ჯიში

ციცხვი _ ხის დიდი კოვზი

ცხავი _ მავთულის ბადიანი საცერი

ცხრილი _ წვრილთვლებიანი საცერი ხორბლისთვის



ძ



ძალუა _ ბიცოლა

ძირუღელი _ უღელი, რომელიც გუთნიდან პირველ უღელ ხარებს ადგას

ძიაჩემი _ ბიძაჩემი
ძურწა _ სარეველა ბალახი


წ


წაბდური _ რძეში დამბალი, ათქვეფილ კვერცხში ამოვლებული და ერბოში დაბრაწული პური

წალამი _ ვაზის ნასხლევი

წანდელი _ მოხრილპირიანი დანა


ჭ

ჭანჭახი _ ცუდი, ტალახიანი ამინდი

ჭახრაკინა _ ჭარხლის ფოთლისა და ყველის გულისაგან გამომცხვარი ცომი

ჭიგო _ დიდი სარი

ჭიტი _ ნართი

ჭყოპი _ თოვლნარევი წვიმა



ხ



ხარჯი _ ქელეხი

ხელეური _ ნამჯა, რომელსაც მომკალი მკის დროს მარცხენა მკლავზე იტევს

ხვიმირი _ წისქვილის ნაწილი

ხმალი _ გუთნის ნაწილი

ხო _ ხომ

ხონჩა _ ხის პატარა მაგიდა, მრგვალი ან ოთხკუთხედი ფორმის,ვარცლის

მსგავსად ოდნავ ამოღრმავებული


ჯ



ჯაგანი _ ბაწარზე ან წნელზე ასხმული ყურძნის მტევნები ან სხვა ხილი

ჯაგი _ პატარა დაბალი ეკლიანი ჩირგვი

ჯალაბი _ ოჯახი

ჯამბარა _ გუთნის ნაწილი

ჯამფიალა _ თიხის დიდი ჯამი

ჯეელი _ ახალგაზრდა

ჯეჯიმი _ ფარდაგი

ჯინი _ წნელის სასიმინდე

ჯიხური _ ფიცრული სასიმინდე


ჰ



ჰაზირ _ ბარემ

ჰქონიყო _ ჰქონოდა

ჰყოლიყო _ ჰყოლოდა